España eleva a un ritmo récord a presión fiscal e as cotizacións sociais na última década, por Santiago Calvo

Nos últimos dez anos, España experimentou un dos maiores incrementos da presión fiscal de toda a OCDE. Os ingresos fiscais pasaron de representar o 33,5 % do PIB a un 36,7 %, un aumento de 3,1 puntos que triplica o avance medio do resto de países desenvolvidos, onde a suba foi de apenas 1,1 puntos. Esta tendencia sitúa o país entre aqueles que máis elevaron a carga impositiva no último decenio, tanto polo tamaño do incremento como pola velocidade coa que se produciu.

Unha parte esencial desta maior presión fiscal débese aos impostos laborais, que se converteron no principal motor do crecemento da recadación. En España, o IRPF e outros tributos similares aumentaron o seu peso impulsados pola chamada progresividade en frío, é dicir, pola falta de actualización dos impostos ao ritmo da inflación. Isto fixo que boa parte dos contribuíntes acabasen pagando máis, mesmo sen cambios formais nos tipos impositivos.

Porén, o fenómeno máis destacado da última década é o incremento das cotizacións sociais, especialmente das soportadas polas empresas. España sitúase xa como o terceiro país da OCDE cun maior peso das cotizacións empresariais sobre o total da recadación, cun 25,9 %, só por detrás de Estonia e República Checa. En apenas dez anos, o peso destas achegas por parte das compañías medrou en 1,7 puntos, un dos incrementos máis intensos de toda a organización. Este cambio responde en boa medida ás reformas das pensións, que trasladaron ás empresas unha parte crecente do custo de garantir a sustentabilidade futura do sistema.

En conxunto, as cotizacións sociais representan hoxe un 34,6 % de toda a recadación pública española, fronte ao 25,5 % da media da OCDE. E, medido sobre o PIB, xa supoñen un 12,7 %, fronte ao 11,3 % de hai unha década. Desa cifra, a maior parte —9,5 puntos— corresponde ás achegas das empresas polos seus traballadores.

Este aumento sostido da presión fiscal e das cotizacións sociais abre un debate fundamental para a economía española. Por unha banda, reforza a capacidade do Estado para financiar prestacións como as pensións nun contexto de envellecemento demográfico. Pero, pola outra, pode afectar á competitividade das empresas, elevar os custos laborais e dificultar a creación de emprego nun país que aínda afronta retos estruturais en produtividade e investimento.

O gran desafío para os próximos anos será atopar un equilibrio entre garantir ingresos suficientes e manter un marco fiscal que non penalice o crecemento económico nin a xeración de novas oportunidades laborais.