Os Fondos Next Generation, por María Bastida

A semana pasada tivemos coñecemento de que a Comisión Europea lanzaba un xerro de auga fría sobre as dispoñibilidades de Fondos Next Generation por parte de España e ultimaba un sistema de cálculo para decidir no próximo mes a contía que ía conceder (ou retirar) ao noso país. Os fondos están a xestionarse a un ritmo insuficiente, e ademais o sistema de control da execución deixa moito que desexar.

Nada disto é realmente novo, posto que varias veces alertamos sobre a falta de claridade e transparencia na execución destes fondos, así como os datos relacionados coa súa execución e os mecanismos inherentes ao seu control. Tamén soubemos, no mes de setembro, que unha delegación técnica da Comisión Europea realizou unha visita a España onde alertou sobre a lentitude e a falta de transparencia nos procesos de xestión de fondos. Máis recentemente, tanto Mónica Hohlmeier, presidenta da Comisión de Control Orzamentario da UE, coma o Tribunal de Contas Europeo insistiron nestas críticas, poñendo o foco no incumprimento nos compromisos de rendición de contas por parte do noso país.

En concreto, o Sistema de Información Integrado do Mecanismo de Recuperación e Resiliencia, coñecido como o sistema Coffee, que é a ferramenta especificamente deseñada para o control destes fondos, non termina de estar en marcha. E o problema non é unicamente a falta de supervisión, que tamén, senón que sen esta información Europa non tramita o pagamento de axudas. A inminencia da data en que hai que entregar os datos para recibir o pagamento de 6.000 millóns en decembro (este mesmo mes) agrava este atraso.

Sabemos que o Goberno está a solicitar datos de execución ás comunidades autónomas para tentar liquidar polo menos en parte esta situación. Aínda que isto é condición necesaria, debe precisarse que non é suficiente, pois os compromisos contraídos coa UE implican que debe facilitarse información sobre as tarefas executadas, os seus puntos débiles, desviacións, mecanismos de corrección implantados, destinatarios, provedores, ou beneficiarios fiscais, entre outros datos. Realmente, nada que non saiba calquera que afrontase un programa de axudas coa UE, desde subvencións a axudas para investigación. Calquera que non sexa o propio Goberno, segundo parece.

Por outra banda, os datos de execución seguen sendo opacos. As cifras estimativas móvense entre o 10 % e o 27 %, en función sempre de aproximacións, por canto é imposible obter datos de execución real. O único que parece claro é o diagnóstico de onde está o “tapón”: o diñeiro chega a España, pero non circula por falta de capacidade de xestión e exceso de burocracia, principalmente.

Nestas condicións, todo apunta a que debe redimensionarse e replanificarse o horizonte temporal de execución para os fondos. Un novo marco temporal, que xa está a tardar en negociarse, sería o salvavidas mínimo imprescindible para poder aproveitar a oportunidade que se nos brindou no seu día e que pode marcar a diferenza entre manter unha economía competitiva na próximas década ou quedarnos atascados no inmobilismo. Unha extensión do período de execución que contribuiría a evitar o descrédito que supoñería non executar os fondos no prazo e condicións acordadas con Bruxelas, que podería ademais danar as nosas relacións nos próximos anos. O problema desta ampliación é que excede o período desta lexislatura. Por tanto, esperemos que, esta vez si, o interese xeral se poña por encima doutros posibles intereses en aras da famosa “altura de miras” que tantas veces se esixe e tan poucas se pon en práctica. Vai moito niso.