O Nobel que premia a liberdade de innovar, por María Bastida

O Nobel de Economía de 2025 recoñece, literalmente, “explicar o crecemento económico impulsado pola innovación”. É dicir, premia tres economistas que, desde distintos ángulos, axudaron a entender por que a innovación -non só a acumulación de capital ou traballo- é o verdadeiro motor do progreso sostido. Os galardoados Joel Mokyr, Philippe Aghion e Peter Howitt representan tres vertentes complementarias dunha mesma idea: que o progreso económico non se impón desde arriba, senón que emerxe da liberdade de pensar, competir e innovar.

O xurado quixo premiar precisamente o seu traballo para explicar como a innovación, ao transformarse en progreso material, distingue os dous últimos séculos do resto da historia humana. Durante milenios, a humanidade inventou sen crecer: houbo lume, roda, pólvora e imprenta, pero o benestar apenas cambiou. Algo distinto ocorreu coa Revolución Industrial. Aí entra Joel Mokyr, historiador económico que mostrou que o cambio non foi só tecnolóxico, senón cultural. Que a ciencia se fixo social, o coñecemento empezou a compartirse e a curiosidade converteuse en virtude. Esa apertura intelectual xerou unha contorna fértil para o enxeño humano, que deixou como legado grandes avances industriais derivados da liberdade para pensar diferente. O progreso deixou de ser accidental e pasou a ser sistemático.

Aghion e Howitt, pola súa banda, formalizaron ese proceso na chamada teoría do crecemento endóxeno. Demostraron como ese mecanismo -a innovación que destrúe o vello e crea o novo, a destrución creativa de Schumpeter- pode soster o crecemento se existen institucións que o favorecen: educación, competencia, mobilidade, protección da propiedade e, sobre todo, liberdade intelectual. Pero tamén subliñan algo importante: a liberdade non é unha variña máxica. A innovación necesita unha contorna estable, políticas públicas intelixentes e unha comunidade que coopere. E aquí entra o papel do Estado: un Estado que acompañe, que impulse a innovación e protexa a quen asume riscos, pero que non asfixie con exceso de control ou burocracia. Por iso este Nobel non é un canto ao laissez-faire, senón unha reivindicación do equilibrio: liberdade para crear e pensar, pero tamén institucións que garantan que o coñecemento se transforme en benestar colectivo. A verdadeira lección é que máis liberdade ben canalizada —liberdade para pensar, crear, disentir e cooperar— é o terreo onde xermina a prosperidade.

O Nobel de 2025 lémbranos algo esencial: o crecemento moderno non foi un milagre, senón unha conquista cultural. E mantelo dependerá, unha vez máis, de se seguimos crendo —como Mokyr, Aghion e Howitt— no poder das ideas para mellorar a vida de todos.