Innovar é sospeitoso, por María Bastida

Joseph Schumpeter chamou destrución creadora ao motor secreto do capitalismo: ese proceso mediante o cal a innovación varre o vello, libera recursos e reatribúeos cara a actividades máis produtivas. É o mecanismo que nos permite progresar -ás veces de forma incómoda, sempre de forma necesaria-. Pois ben: en España levamos anos facendo exactamente o contrario.

O Estado converteuse nun superorganismo regulador coa misión de que nada cambie demasiado. Regulamos coa mesma paixón coa que outros países innovan. Mentres eles compiten por startups, aquí facémolo por licenzas, rexistros, permisos e formularios. Por exemplo, só en 2024, aprobáronse máis de 1.200 normas que afectan o comercio de alimentos.

Cada unha coa súa boa intención, por suposto: protexer o consumidor, o produtor, o planeta e o gato do tendeiro. Pero xuntas compoñen unha maraña que encarece a distribución, afoga o investimento e sobe os prezos. Outro exemplo: das VTC aos pisos turísticos, convertemos a economía colaborativa nunha carreira de obstáculos. O resultado: menos competencia, menos innovación e máis poder para quen xa estaba dentro.

Nas novas tecnoloxías non nos vai mellor. A despregadura de fibra óptica atrásase porque algúns concellos esixen que todo vaia baixo terra, literalmente, non vaia molestar a paisaxe urbana. Iso si, organizando ao mesmo tempo congresos sobre transformación dixital. E despois está a broma do coche eléctrico: promóvese cunha man mentres a outra impide instalar puntos de recarga sen un viacrucis de permisos por obras, accesos, medio ambiente, urbanismo, ou o que toque. Logo preguntámonos por que non nos lanzamos en masa á mobilidade sostible.

Todo isto non son anécdotas. A burocracia percíbese como unha forma de control e de garantía moral, cando en realidade, actúa como unha barreira de entrada que impide o dinamismo económico. Levamos décadas acumulando normativas sen desmontar as anteriores, co cal o sistema se converte nunha especie de fósil administrativo vivo. A consecuencia é coñecida: produtividade estancada, salarios planos, fuga de talento e desincentivo ao risco. E iso, en termos schumpeterianos, significa exactamente que a máquina da destrución creadora gripou.

Dito isto, tamén hai que recoñecer que a regulación non é o inimigo en si mesmo. O destrutivo non é o Estado, senón o Estado que non avalía o custo das súas normas, que lexisla para o titular do día ou para contentar un grupo de presión. A regulación boa existe -a que crea condicións estables, claras e predicibles-, pero aquí lexíslase demasiado, demasiado rápido e con demasiada desconfianza. Confiamos pouco no cidadán, menos no empresario e nada na posibilidade de que o cambio produza melloras. Preferimos a seguridade do trámite á incerteza da innovación.

Quizá chegase o momento de recuperar aquela idea antiga -e revolucionaria- de que o Estado non debe ser un competidor, senón un árbitro. Un país que teme a destrución creadora acaba abrazando a creación destrutora: a das súas oportunidades e a do seu futuro. A verdadeira modernidade non consiste en inventar máis regulamentos, senón en aprender a vivir sen eles cando xa non fan falta.