O Supremo obriga a familia Franco a devolver as estatuas do Pórtico da Gloria
A Sala Civil do Alto Tribunal estima os recursos de casación e infracción penal interpostos polo Concello de Santiago
A Xunta celebra a sentenza: "É unha boa noticia para os intereses de Galicia"
O Tribunal Supremo condenou a familia Franco a devolver ao Concello de Santiago de Compostela as esculturas de Abraham e Isaac, procedentes do Pórtico da Gloria da catedral compostelá.
A Sala Civil do Alto Tribunal estimou os recursos de casación e infracción penal interpostos polo consistorio de Santiago, cinco anos despois de que recorreran ao Supremo.
Un xulgado desestimara inicialmente a demanda que o Concello compostelán interpuxera contra os netos de Franco polas estatuas de Abraham e Isaac, adquiridas polo Consistorio galego ao conde de Ximonde o 4 de xuño de 1948 por 60.000 pesetas e que serían retiradas da Catedral con ocasión dunha reforma. Os herdeiros do ditador sostiñan con todo que Franco comprara as pezas a un particular.
Con todo, a sala do Supremo decidiu estimar o recurso do consistorio compostelán, ao considerar que "se produciu un erro patente na valoración da proba", posto que a identificación das estatuas reivindicadas "é clara". "E despréndese sen lugar a dúbida dos documentos achegados e do informe pericial emitido sen posibilidade de dúbida", agrega o Tribunal Supremo.
A Xunta celebra a sentenza: "É unha boa noticia para os intereses de Galicia"
O Goberno galego celebra a sentenza do Tribunal Supremo:
"É unha boa noticia para os intereses de Galicia que o Tribunal Supremo acordase que as estatuas de Abraham e Isaac deben estar no lugar para o que foron creadas", trasladaron fontes da Consellería de Cultura consultadas por Europa Press.
O departamento que dirixe José López Campos remarcou que o Goberno galego "está e estivo sempre a disposición" do concello de Santiago para "sumar esforzos á hora de defender o patrimonio dos galegos".
Con este fin, lembra que se creou un grupo de traballo entre ambas as institucións conformado por expertos e especialistas no ámbito xurídico e histórico conformado por expertos e especialistas no ámbito xurídico e histórico para analizar as evidencias documentais ao redor das figuras, e abordar vías de actuación conxuntas desde o punto de vista xudicial.
A Xunta lembrou, ademais, que as estatuas do Mestre mateo gozan da máxima protección grazas á declaración de Ben de Interese Cultural (BIC) aprobada en 2019, o que evitou o seu traslado e que estes bens continuasen vinculados ao patrimonio cultural de Galicia.
Reaccións de Noriega e Sanmartín
A primeira das reaccións a esta decisión chegara por parte de Martiño Noriega, quen fora alcalde cando se iniciara a reclamación xudicial, e que a través da rede social X asegurou que "Abraham e Isaac xa poden regresar á casa".
Abraham e Isaac xa poden regresar a casa pic.twitter.com/RU4FJR6xKW
— Martiño Noriega (@martinhonoriega) June 19, 2025
Desde a súa formación, Compostela Aberta, manifestaron que "cando iniciamos o proceso para recuperar as estatuas do Mestre Mateo sabiamos que a razón e a lei estarían do noso lado. Non son só as pezas do Pórtico. É evidenciar que os Franco non poden seguir patrimonializando os bens públicos".
Pola súa parte, a alcaldesa de Santiago, Goretti Sanmartín, tras coñecer a decisión do Supremo fala dun "día histórico para o noso concello e o noso país". "Fica en evidencia o espolio do patrimonio que cometeu a familia Franco", conclúe.
Día histórico para o noso concello e para o noso país. Fica en evidencia o espolio do patrimonio que cometeu a familia Franco.
— Goretti S. Rei (@GorettiSRei) June 19, 2025
O Tribunal Supremo condena os Franco a devolverlle ao Concello de Santiago as estatuas do Mestre Mateo https://t.co/zirWWIoJSl via @NosDiario
En declaracións remitidas aos medios, a rexedora confirmou que recibiu esta comunicación esta mañá “tras unha longa loita” para conseguir que a xustiza acreditase que as estatuas non correspondían aos Franco.
Para obter este recoñecemento, lembrou, foi de grande importancia a “intervención” do persoal municipal e da asesoría xurídica pero tamén “a loita da sociedade civil”.
Puxo en valor que se demostrou que as estatuas vaian ser devoltas á cidadanía xa que os Franco unicamente conseguíronas “en base ao espolio”.
“Hoxe é un día grande e moi importante para Santiago e para o conxunto de Galicia. Por fin faise xustiza”, resolveu a alcaldesa.
Proceso para a recuperación das esculturas
As dúas estatuas, inspiradas nos personaxes de Abraham e Isaac do Antigo Testamento, foron esculpidas polo Maestre Mateo no século XII para o Pórtico da Gloria da catedral de Santiago de Compostela, pero acabaron no Pazo de Meirás, do que Franco se apropiara, segundo unha sentenza que obrigou os familiares do ditador a devolver ese inmoble ao Estado.
Os Franco sostiñan que son os lexítimos propietarios das pezas porque foron compradas a un particular a través dun anticuario, sen que, ao seu xuízo, o Concello probase que segue sendo o dono.
O Consistorio remítese a un escrito ante notario do 4 de xuño de 1948 polo que o Concello comprou ao conde de Ximonde tres estatuas -dúas delas, as que son obxecto deste enfrontamento- por 60.000 pesetas, cunha cláusula que establecía que as pezas debían estar sempre no patrimonio artístico municipal por imposición do conde.
Con todo, o Concello explica que en 1954 as estatuas foron levadas ao Pazo de Meirás da familia Franco, no concello de Sada, como un agasallo do entón alcalde, sen acordo municipal algún e dunha forma "oculta, clandestina e delituosa".
Ata a data a Xustiza apoiara os Franco nesta cuestión, con dúas sentenzas ao seu favor, unha primeira ditada polo Xulgado de Primeira Instancia número 41 de Madrid, que foi confirmada en segunda instancia pola Audiencia Provincial de Madrid, ao considerar que as estatuas non estaban adecuadamente identificadas.
Pero agora o Supremo dá a razón ao Concello, ao considerar que se produciu "un erro patente na valoración da proba" porque "a identificación das estatuas reivindicadas como as que están en poder dos demandados é clara e despréndese sen lugar a dúbida dos documentos achegados e do informe pericial emitido sen posibilidade de dúbida".
É máis, destaca que as únicas estatuas que se corresponden coas descritas nos informes do expediente administrativo previo á compra, a escritura de compravenda e un articulo cuxo autor puido examinalas cando estaban en poder do conde de Ximonde antes da venda ao Concello de Santiago, "son as que se atopan en poder dos demandados e son reivindicadas na demanda".
Para o Supremo, é "un feito non discutido que o Concello non ten no seu poder tales estatuas", polo tanto "a falta de documentación sobre unha cesión só proba que a perda da posesión das estatuas por parte do Concello produciuse por unha vía de feito e non mediante unha actuación administrativa regrada".
