Bonificación do 50 % do imposto de patrimonio, por María Bastida

Nesta semana, o presidente Rueda anunciou unha bonificación do 50 % do imposto de patrimonio na comunidade autónoma galega. Como era de esperar, o anuncio foi recibido cun discurso efectista sobre a eliminación de impostos "aos ricos” e obediencia a un teórico líder superior.

Antes da valoración da medida en si mesma, cabe introducir tres cuestións: (a) trátase dun caso alleo ao maniqueísmo, onde a medida non é boa nin mala por si mesma; (b) conduce a un debate superior sobre a (in)conveniencia de tomar decisións unilaterais por parte dos territorios, de xeito que cada un faga o que lle parece e conduza a establecer fendas contributivas entre a cidadanía, e (c) no fondo da medida córrese o risco de que se instale a idea de que os impostos son malos por natureza.

Tamén cabería preguntarse polo sentido último de tal imposto, creado hai medio século con vocación de control: indirectamente, a partir do patrimonio, pretendíase estimar a contía de ingresos para declarar no IRPF. Con independencia de que hoxe en día ese obxectivo está máis que superado, o mero feito de que España sexa o único país da OCDE que mantén tal imposto xa debe dar que pensar. E, por certo, precisamente esta singularidade implicou a supresión deste imposto en España entre 2008 e 2010, sen tanta polémica como a actual.

Cuantitativamente, a recadación do imposto de patrimonio supón uns 1.300 millóns de euros en España, dos que aproximadamente a metade proveñen de Cataluña e Valencia. No resto das comunidades de réxime común, apenas chega aos 100 millóns anuais. Cualitativamente, cabe preguntarse se o mero feito de ser propietario de algo, con independencia do seu uso, xustifica que a dita propiedade sexa gravada. En caso de obterse réditos polo uso, xa tributan noutras modalidades, como é o caso dos dividendos por accións ou as rendas procedentes de alugueiros. Con todo, o mero feito de ter unha propiedade non equivale a ter un fluxo de ingresos derivado desta. E se o propietario non obtén ingresos, pero si contrae unha débeda tributaria, pode verse obrigado a liquidar o seu patrimonio para saldar a devandita débeda.

Quizais esta opción satisfaga a moitos, e mesmo contente a quen discrepa do concepto de propiedade privada. Con todo, cando deixa de reparar e investir no mantemento de inmobles, ou se malvenden para obter liquidez, non se descapitaliza unicamente unha persoa, senón toda unha sociedade.

Á marxe desta reflexión, tamén cabe preguntarse pola efectividade inherente ao imposto. O certo é que, se a intención é aumentar a presión fiscal sobre quen máis teñen sen danar o crecemento económico, quizais o preferible sexa actuar sobre os impostos ao consumo. En termos xerais, son preferibles aos que gravan a renda, e estes ao patrimonio. O consumo, ou a capacidade de consumir, é o que realmente marca a diferenza entre as persoas, pois indubidablemente supón maior ou menor acceso a bens e servizos. Ademais, o gasto en consumo é a única magnitude que non contribúe directamente ao crecemento económico, onde a clave é o aforro, o investimento e a acumulación en capital

Este último aspecto lévanos a unha reflexión final. O imposto de patrimonio desincentiva o investimento non produtivo e favorece a deslocalización. O primeiro non soamente incumbe ás persoas residentes en territorio español, senón ás non residentes, que tributarán polo patrimonio situado no noso país. Por tanto, calquera rebaixa neste sentido pode favorecer a atracción de capital por parte de non residentes. O segundo é máis fácil de ver, as persoas que acumulen patrimonio tenderán a localizalo en territorios onde sexa menos gravoso.

Como se infire, non é un tema fácil nin de resposta única. Se quen esgrime que se está favorecendo os podentes está no certo, os territorios onde haxa menos carga impositiva verán minguados os seus servizos públicos ata o punto de que quen alí resida fuxirá a outras localizacións. Paralelamente, reforzaranse as rexións con maior carga fiscal, onde ata quen máis impostos paguen estarán encantados de contribuír a un estado de benestar de éxito. Pola contra, se fallan, as rexións con menor presión fiscal verán como aumenta a súa dinámica de poboación, se reforza o seu tecido empresarial e mellora a súa competitividade. Ao final, o que se empeza a albiscar no horizonte é a contraposición de dous modelos de fiscalidade.

E o que se intúe tamén é a proximidade de datas electorais. O imposto de patrimonio non deixa de ser un instrumento de política fiscal, dos poucos que teñen as comunidades autónomas. No contexto actual, estas compiten por atraer poboación, investimento e actividade empresarial. Facelo eliminando un imposto anacrónico con pouca achega á recadación non parece a peor das opcións. Quizais o ideal sería facer unha reforma común que evite que cada un tome decisións que poden prexudicar a todos, pero mentres as cousas sexan como son, hai que decidir en que bando está un.