Atrapados na Rede, por María Bastida
No sistema eléctrico español conflúen varios de fondo. Un comprobámolo no apagamento de abril: a excesiva dependencia de enerxías renovables sen facer os investimentos suficientes para achegar sincronicidade que dea estabilidade ao sistema. Pasou ese día, como podía pasar calquera outro. Doutra banda, as crecentes demandas das comunidades autónomas sobre investimentos na rede de transporte e distribución ratifican a falta de planificación na rede de transporte e distribución de todo o sistema.
Durante anos apenas se investiu, a pesar de que estas infraestruturas son esenciais. Malia depender de Red Eléctrica e de empresas privadas, o seu carácter regulado fai que, se as tarifas de retribución son demasiado baixas ou as condicións reguladoras demasiado onerosas, o investimento se paralice. E sen investimento, de pouco serve levantar novas centrais: non habería capacidade para transportar a electricidade que se demanda.
O Goberno sábeo e, ante a incapacidade de atender a demanda actual e a futura, empezou a denegar solicitudes de conexión. Iso significa que empresas que queren instalarse, como os centros de datos, non poden facelo. Estes proxectos, fundamentais para a economía do século XXI, requiren consumos masivos tanto para operar como para refrixerarse. O resultado é un dilema: ou subidas de prezos, que encarecen aínda máis a factura dos fogares, ou racionamento enerxético, no que simplemente se decide quen si e quen non pode conectarse.
O caso dos centros de datos é paradigmático. A demanda de electricidade que xeran non é un fenómeno exclusivo de España: nos Estados Unidos tamén existe un colo de botella e a factura eléctrica subiu con forza. A diferenza é que alí se están dando pasos para acelerar a instalación de novas centrais e acompañar a expansión de data centers. Aquí, en cambio, apostamos polo racionamento: non queremos producir máis electricidade. En lugar de xestionar a abundancia, preferimos xestionar a escaseza. E xestionar a escaseza significa racionamento: vostede si, vostede non.
A raíz do problema é un círculo vicioso de subinvestimento. A rede de distribución debería financiarse con capital privado, pero as tarifas de retribución son tan baixas que a actividade deixa de ser rendible. Faise así para conter artificialmente a tarifa final ao consumidor, o cal é perfectamente lóxico. O efecto, con todo, é perverso: en lugar de abaratar a electricidade reducindo custos de xeración e gañando eficiencia, afúndense os prezos artificialmente e bloquéase o investimento. A iso súmanse trámites burocráticos, penalizacións ambientais e custos reguladores que encarecen aínda máis os proxectos.
Non se trata xa de manter ou renovar as redes: urxe amplialas para responder ás novas demandas. E, con todo, o propio plan de conexións do Goberno admite que haberá que priorizar actividades sostibles e retardar outras, porque non haberá para todos. E non haberá para todos porque o Goberno xa acepta de antemán que non vaia haber para todos. E se seguimos así, a escaseza non será unha conxuntura: será a nosa política enerxética permanente.
