A RAG gaba as cantareiras e o seu xeito de vivir a lingua "sen limitacións"

"Queremos vivir o idioma tranquila e plenamente, con ledicia e sen limitacións", foi este sábado a reflexión do presidente da Real Academia Galega, Henrique Monteagudo, que exemplificou nas cantareiras e na súa "enerxía colectiva", homenaxeadas neste 17 de maio.

No plenario extraordinario e público da institución, no centro cívico de Malpica de Bergantiños, pediu observar ese referente na transmisión xeracional da lingua e apostar por unha reformulación a fondo que poña a infancia e a mocidade no centro da política lingüística. 

Non en balde, a conmemoración foi unha sorte de acto de recoñecemento ao "exemplo luminoso" das creadoras e transmisoras de cantares anónimos, así como ás persoas que os investigan, recollen e levan aos escenarios. 

"A nosa ilusión non se extingue", proclamou Monteagudo, malia que o pasado outono se coñecese unha estatística que di que o galego perdeu a súa posición como lingua máis falada de Galicia, e tamén por riba dos discursos políticos que "non aboan" a esperanza.

"Necesitamos mensaxes de entusiasmo acompañados de compromisos tanxibles e sóbrannos retóricas ocas (...) Precisamos saír do bucle interminable das polémicas estériles alleas ao alento dunha cidadanía que aspira a ver o noso idioma convertido nunha lingua normal", proclamou.

Transmisoras dun rico patrimonio

A académica Ana Boullón trazou un retrato das sete mulleres nas que a RAG personificou este Día das Letras, que son Adolfina, Rosa, Eva, Prudencia, Asunción, Manuela e Teresa.

Lembrou que todas elas eran persoas fortes, que atravesaron situacións difíciles e que souberon transmitir, con todo, o rico patrimonio do que eran depositarias.

"Agora, para o futuro", apuntou a impulsora da candidatura. 

O académico Antón Santamarina celebrou ese "espello da vida campesiña" e que a tradición siga, "aínda que sexa doutro xeito".

"Vivimos un rexurdimento sen precedentes que probablemente veu para quedar", dixo ao aludir aos estilos musicais actuais que beben deste legado. 

Relevancia artística

O expresidente da RAG, Xesús Alonso Montero, defendeu na súa alocución a relevancia artística do cancioneiro da tradición oral, base e inspiración dos Cantares gallegos de Rosalía de Castro, protagonista da primeira celebración do 17 de maio, no 1963, no centenario desta obra.

O profesor Montero tamén quixo compartir co público, nunha confesión máis íntima, a influencia destes poemas cantados na súa propia traxectoria.

"Fun alumno na Universidade Central de don Dámaso Alonso, un dos filólogos hispanos máis sabios á hora de explicar a poetización dos textos; pois ben, eu non descubrín a poesía na Universidade Central, fíxeno nas lareiras e nas tabernas do Ribeiro de Miño, na universidade rural e cotiá dos meus anos de adolescencia". 

A Real Academia Galega pechou coa interpretación do himno unha gala que pivotou sobre o pasado e o futuro dunha artesanía vocal que se abre aos novos tempos.

Herdeiras dunha tradición ancestral

A voz e a música das Tanxugueiras inauguraron a sesión, que se celebrou no concello onde naceron as Pandereteiras de Mens, nas que se personifica a homenaxe deste ano.

Este grupo de mozas novas é unha das caras máis visibles dunha tradición que se volveu vangarda, grazas ao seu traballo e ao de xente como Mercedes Peón, Leilía ou Fillas de Casssandra.

Todas constitúen o elo que as une a Eva, Adolfina, Rosa, Prudencia, Asunción, Teresa, Adela e Manuela, elixidas para representar a todas as mulleres que contribuíron á transmisión da cultura popular galega.

Eran labregas, traballaron no servizo doméstico e algunhas emigraron. A maioría nunca subiu a un escenario, pero foron as principais transmisoras da lírica popular.