Unha bomba de fume máis, por María Bastida

O presidente español Pedro Sánchez anunciou esta semana a eliminación das Golden Visa, que permiten a residencia (non nacionalidade) en España a través da materialización de distintos investimentos. Introducidas en 2013 polo Partido Popular como medida de estímulo para unha economía fortemente golpeada pola crise financeira, estas visas requiren dun investimento mínimo de 500.000 euros en inmobles por solicitante ou investimentos financeiros de maior envergadura en débeda pública, depósitos bancarios ou accións de empresas españolas. Tamén se concede a residencia a quen desenvolva un proxecto empresarial de interese xeral para o executivo A cambio, ofrecen beneficios como a posibilidade de vivir e traballar en España e a libre circulación polo espazo Schengen sen esixir a cambio residencia fiscal nin permanencia prolongada no país.

Sánchez anunciou o luns a súa intención de acabar con estes visados por compra de vivenda, pero non fixo referencia ao resto de opcións. Neste contexto, na última década, outorgáronse preto de 14.600 Golden Visa por adquisición de vivenda, que atraeron máis de 10.000 millóns de euros no sector inmobiliario, procedentes principalmente da China, Rusia, Reino Unido, EUA, Ucraína, Irán, Venezuela e México. As principais beneficiarias dos devanditos capitais foron Barcelona, Madrid, Málaga, Alacante, Baleares e Valencia, que concentran o 90 % de autorizacións.

A cruzada emprendida pola administración Sánchez contra estas medidas foi celebrada, criticada e ignorada en partes practicamente proporcionais. O presidente do Goberno defendeu a súa proposta como unha ferramenta para reforzar o dereito á vivenda fronte á especulación inmobiliaria. Este argumento repousa sobre a idea de que a maioría dos visados se concederon para comprar propiedades en zonas con mercados inmobiliarios tensos, dificultando o acceso á vivenda digna. Por tanto, considéraa un modelo de investimento especulativo que pode aumentar a desigualdade e a inaccesibilidade de vivendas para mozas e familias.

Aínda que o razoamento é oportunamente lóxico, de verdade o problema da vivenda ten relación coas Golden Visa? Pode a súa eliminación mellorar o acceso á vivenda? Entre 2018 e 2022, concedéronse 3.060 destes permisos, o que conduciu á idea de que xogaron un papel significativo no requentamento do mercado inmobiliario. Con todo, ao analizar os datos dispoñibles e considerar o contexto máis amplo do mercado de vivenda, esta postura parece tan esaxerada como errónea. Así, segundo as cifras proporcionadas polo Instituto Nacional de Estatística (INE), atopamos que durante ese período se realizaron 2.755.392 operacións de compra-venda de vivendas en España. Os permisos outorgados a través da Golden Visa representan apenas o 0,11 % do total de transaccións, o que cuestiona bastante a súa influencia real na dinámica de prezos do mercado inmobiliario. Ademais, as propiedades adquiridas a través destes visados contrastan claramente coas necesidades habitacionais da maioría dos españois. En 2022, autorizáronse 451 permisos a cambio de investimentos que ascenderon a 842 millóns de euros, o que implica un prezo medio por inmoble de 1,8 millóns de euros.

Por tanto, a idea de que un número tan limitado de transaccións, dirixidas principalmente a un sector de alto poder adquisitivo, poida distorcer o mercado parece, cando menos, unha simplificación excesiva da realidade. O problema real do acceso á vivenda en España e o aumento dos prezos ten máis que ver, por exemplo, cos atrasos administrativos, que estenden o proceso de desenvolvemento de novas obras entre dez e doce anos e, nalgúns casos, bloquean operacións urbanísticas por máis de tres décadas. Estas demoras, xunto con políticas de control de prezos mal concibidas, non só restrinxen a oferta, senón que tamén disuaden os propietarios de sacaren vivendas ao mercado, contribuíndo de maneira máis palpable á problemática de prezos elevados. Por tanto, é esencial que o debate se oriente cara a solucións que aborden as verdadeiras causas estruturais detrás da crise de vivenda. Centrar a atención nas Golden Visa como culpables do aumento dos prezos ignora a complexidade do mercado inmobiliario español e algo tan simple como que o verdadeiro problema radica na escaseza de oferta e o incremento da demanda. Políticas desincentivadoras da oferta á marxe.

O certo é que en 2022 a Comisión Europea instou os membros da Unión Europea a poñeren fin aos programas de Golden Visa, motivados principalmente por preocupacións de seguridade no panorama xeopolítico marcado pola invasión rusa de Ucraína. A partir deste intre, varios países europeos, como o Reino Unido, Irlanda e Portugal, cesaron os seus programas de investimento por residencia vinculados especificamente á compra de propiedades. Tamén Transparencia Internacional puxo o ollo no o seu potencial de abuso en actividades ilegais, como o lavado de diñeiro e a corrupción, concluíndo que, aínda que os programas poden ofrecer beneficios teóricos para ambas as partes, na práctica presentan graves ameazas para a integridade financeira e a seguridade dos países anfitrións. Neste contexto, esta vez (por unha e sen que sirva de precedente) era válida a adopción da medida para aliñarnos cos nosos socios europeos e a recomendación da Comisión Europea. Pero vese que esta explicación non xera tantos titulares nin aplausos como propostas máis populistas. Unha vez máis, a verdade réndese á retórica política. E seguirá.