O apagamento ibérico debeuse a unha fervenza de sobrevoltaxe e non á xeración renovable

O apagamento eléctrico total rexistrado en España e Portugal o pasado 28 de abril foi un evento único no mundo e debeuse a unha fervenza de sobrevoltaxe iniciada no sur de España que en minutos se expandiu por España e Portugal, segundo o informe técnico publicado hoxe pola Rede Europea de Xestores de Redes de Transporte de Electricidade (Entso-E).

"O problema aquí non é que houbese renovables, senón que necesitamos xeración que teña control de voltaxe. A boa noticia é que se pode facer do mesmo xeito que na xeración clásica", explicou á prensa o presidente de Entso-E, Damián Cortinas, preguntado pola responsabilidade das fontes de xeración verde. 

A voltaxe é o nivel de enerxía e debe manterse en certos límites. Unha causa clásica nos apagamentos é unha caída da voltaxe porque se produce un desequilibrio entre oferta e demanda.

"Un problema de voltaxe debe resolverse localmente, preto de onde ocorreu. O que quere dicir que necesitas ter capacidade de regulalo no sistema. É unha tecnoloxía moi vella, non é nada novo. Temos que ver se o nivel de voltaxe de control que requiren a maioría de países é suficiente a día de hoxe", engadiu Cortinas.

Influíron factores como a desconexión repentina de varias instalacións renovables, un aumento brusco da tensión, oscilacións locais previas, cortes das interconexións con Marrocos e Francia e un aumento da tensión, e tamén limitacións de mecanismos de defensa automática.

"É algo nunca visto en Europa"

Este venres, despois de cinco meses de recompilar datos dos gobernos e actores implicados tras o apagamento, a Rede Europea de Operadores de Sistemas de Transmisión de Electricidade (Entso-E) presentou o seu informe "factual", co que o organismo busca ofrecer "unha explicación técnica e obxectiva do sucedido" mediante a recompilación dos feitos.

Con todo, este informe non será o definitivo, xa que o organismo traballa nun final, que espera vexa a luz no primeiro trimestre de 2026, e que será unha análise detallada das causas raíz e recomendacións para previr futuros incidentes similares no sistema eléctrico europeo.  

"Isto nunca sucedeu antes en Europa, e isto sabémolo con certeza", asegurou Damian Cortinas nun encontro coa prensa, respecto a ese efecto de fervenza de sobretensión que orixinou o colapso do sistema eléctrico peninsular, engadindo que aínda que non se dispón de toda a información de todos os países do mundo, "non se atopou ningunha mención deste tipo de apagamento en ningún lugar do mundo".

"Isto é novo. Por iso tamén necesitamos tempo para analizar que está a pasar e que podería pasar. Pero é unha novidade. Este efecto cascada de sobretensión que provoca un apagamento total é algo nunca visto en Europa. E, por suposto, un apagamento total en dous países ten importantes repercusións para os cidadáns e a sociedade", dixo.

De todas as maneiras, Cortinas deixou claro que o obxectivo deste informe, realizado por un panel de 45 expertos de operadores de sistemas de transmisión -incluído o operador español Rede Eléctrica de España (REE)- e autoridades reguladoras de toda Europa e baseado nunha ampla recompilación de datos de unidades xeradoras, usuarios significativos da rede e operadores de sistemas de transmisión e distribución, non é o de sinalar culpables, xa que iso corresponderá ás autoridades, senón o de "promover a transparencia, a aprendizaxe e a mellora" mediante unha explicación "técnica e obxectiva do sucedido".

"A función de Entso-e non é atribuír responsabilidade a ningunha das partes. Este non é o noso mandato. Non somos un organismo policial. Non somos un organismo xudicial. Sabemos que os problemas de responsabilidade son moi graves, especialmente en España. Este non é o obxectivo deste informe. É algo que as autoridades españolas asignarán cando chegue o momento", dixo. 

A Comisión Europea traballa en medidas de cara ao futuro

O comisario de Enerxía e Vivenda da Comisión Europea, Dan Jorgensen, subliñou que esa primeira avaliación do grupo de expertos sobre o apagamento do pasado 28 de abril en España e Portugal deixa claro que se tratou dun evento "sen precedentes" e "único", que "pon de relevo que o sistema enerxético de Europa enfronta novos desafíos", e anunciou que a Comisión Europea xa está a traballar nunha revisión do marco de seguridade enerxética da UE "para garantir que os sistemas estean preparados para o futuro".

Así, Jorgensen considerou, que se debe "aprender disto xuntos e actuar con decisión para previr que se repitan incidentes deste tipo".

"O noso estilo de vida e a nosa prosperidade económica dependen dun sistema enerxético que non só sexa máis limpo e eficiente, senón tamén seguro, fiable e resistente", apuntou o comisario de Enerxía.