Gorbachov, o home que cambiou o mundo
Máis admirado fóra do seu país que dentro, o falecido líder soviético foi o arquitecto da 'perestroika'
O último dirixente soviético, Mikhaíl Gorbachov, que morreu este martes aos 91 anos, quixo cambiar a URSS e acabou cambiando o mundo, xa que puxo fin a medio século de antagonismo entre leste e oeste coñecido como Guerra Fría.
"Se quero cambiar algo, debo aceptar o cargo. Así non se pode seguir vivindo", dixo Gorbachov á súa esposa Raísa o 10 de marzo de 1985, un día antes de asumir a secretaría xeral do Partido Comunista da Unión Soviética (PCUS).
Gorbachov naceu o 2 de marzo de 1931 na rexión meridional de Stávropol no seo dunha familia campesiña ruso-ucraína que viviu a fame negra dos anos 30 provocada pola colectivización forzosa da terra ordenada por Stalin.
A pesar de que dous dos seus avós foron represaliados, Gorbachov puido licenciarse en dereito pola prestixiosa Universidade Estatal de Moscova (1955), onde coñeceu á súa esposa, Raísa.
Desde que ingresou no partido na universidade, Gorbachov foi ascendendo no escalafón ata converterse en 1970 en xefe do partido do seu Stávropol natal con menos de 40 anos.
A súa especialización en economía agrícola permitiu a este 'apparatchik' protagonizar unha meteórica carreira e ser nomeado en 1978 secretario de Agricultura no Comité Central do PCUS, o seu trampolín para alcanzar a secretaría xeral.
Unha vez nomeado membro do todopoderoso Politburó (1980), Gorbachov dirixiu a rexeneración do partido, que sufría claros achaques de xerontocracia, xunto ao xefe do KGB, Yuri Andrópov, quen sería o seu padriño político.
Unha vez foi nomeado secretario xeral, Andrópov xa tiña en mente ao seu golfiño como o seu substituto, aínda que houbo que esperar a que Konstantín Chernenko falecese o 10 de marzo de 1985 tras apenas un ano á fronte do partido.
"Ti non te limites aos asuntos agrícolas. Debes dedicarte a todos os asuntos da política interior e exterior. En calquera momento, pode ser que mañá mesmo, en ti recaia toda a responsabilidade", comentoulle nunha ocasión.
A súa idade, acababa de cumprir 54 anos, foi sen dúbida un factor decisivo para o seu nomeamento despois de que os tres últimos líderes da URSS falecesen nun prazo de tres anos -Brezhnev, Andrópov e Chernenko-, o que ameazaba a estabilidade do Estado.
A chegada de Gorbachov ao poder espertou grandes expectativas, xa que o novo líder soviético era extrovertido, tiña don de xentes e sorría con fruición, algo ao que non estaban afeitos os seus concidadáns.
Pero Gorbachov non se limitou ás formas, xa que pouco despois de chegar ao poder lanzou a Perestroika (reforma política) e pouco despois a Glasnost (transparencia informativa), o que deu paso ao que se deu en chamar "Comunismo con rostro humano".
Serviuse dunha nova xeración de tecnócratas que desexaban reformar o sistema comunista para facelo máis efectivo, pero a vella nomenclatura soviética non deixou de poñerlle obstáculos no camiño.
"O pobo quere cambios. Chegou a hora. Non se poden aprazar por máis tempo", díxolle entón Gorbachov ao histórico "Mr. Niet", Andréi Gromiko.
Aínda así seguiu adiante coa introdución da propiedade privada, aínda que sen renunciar á economía centralizada; a celebración de eleccións democráticas; a liberdade de expresión e de credo; a creación dun novo lexislativo e a liberación de presos políticos.
No plano exterior, mellorou as relacións con Occidente, reduciu notablemente o orzamento de defensa, abriu negociacións de redución de armamento nuclear cos Estados Unidos e ordenou a retirada das tropas soviéticas de Afganistán.
Ademais, renunciou á doutrina de soberanía limitada en relación cos membros do Pacto de Varsovia, o que deu inicio a un proceso revolucionario que culminou coa caída do muro de Berlín, o derrocamento dos réximes comunistas de Europa do Leste e posteriormente a reunificación de Alemaña.
O aperturismo político e o desxeo con Occidente valéronlle o premio Nobel da Paz en 1990, pero decepcionaría aos seus partidarios occidentais ao enviar tropas a Letonia e Lituania para reprimir os movementos secesionistas.
No medio da impopularidade das autoridades debido á escaseza de produtos básicos, algunhas das repúblicas soviéticas aproveitaron a perda de monopolio do poder do PCUS para proclamar a súa independencia de Moscova.
O enfrontamento co seu antigo aliado, Boris Yeltsin, o primeiro presidente ruso elixido por sufraxio universal, abriu unha brecha insalvable que acabou por precipitar a desaparición da Unión Soviética.
A puntilla foi o golpe de estado protagonizado por un grupo de dirixentes soviéticos, asonada que foi desarmada por un imparable Yeltsin, mentres Gorbachov regresaba do seu peche no sur do país como un cadáver político.
Meses despois, Gorbachov confirmaba a defunción da Unión de Repúblicas Socialistas Soviéticas nun histórico discurso o 25 de decembro de 1991.
"Gorbi", como era coñecido en Occidente, era recibido como unha estrela de rock en Occidente, pero os seus compatriotas nunca lle perdoaron a desaparición do Estado Soviético e ata o día da súa morte moitos aínda lle acusaron de traizón.
"Había que loitar pola integridade territorial do noso Estado de maneira máis insistente, coherente e ousada, e non esconder a cabeza baixo a area, deixando o cu ao aire", botoulle en cara Vladímir Putin, actual presidente ruso.
En resposta, Gorbachov, quen criticou a Putin por monopolizar o poder pero defendeu a anexión de Crimea e criticado a inxerencia occidental en Ucraína, asegurou que a Perestroika é "unha revolución inacabada".
