Así se fixo a escuridade na Península: deficiencias no control de tensión causaron o apagamento

O apagamento peninsular do 28 de abril tivo unha "orixe multifactorial", que partiu dunha oscilación de tensión "anómala", sen que as centrais de respaldo lograsen a súa tarefa de dar estabilidade ao sistema, segundo a vicepresidenta e ministra para a Transición Ecolóxica, Sara Aagesen.

Segundo explicou este martes na conferencia de prensa posterior ao Consello de Ministros, Aagesen engadiu que a causa do cero enerxético rexistrado aquel día foi un "fenómeno de sobretensións" cunha "reacción en cadea de desconexións de xeración que provocaron outras novas".

Así, detallou que houbo varios factores que desembocaron nesa situación, unha delas, que os grupos de xeración cuxa conexión ordenara o día de antes Rede Eléctrica para dar máis seguridade ao sistema non controlaron de forma adecuada a tensión que se xerou antes do incidente.

Na súa intervención, na que expuxo as conclusións do informe elaborado polo comité creado polo Goberno, Aagesen insistiu en todo momento en que o apagamento se produciu por múltiples factores, ningunha vinculada con algún tipo de ciberataque, e que todo partiu dunha oscilación "anómala" nunha central peninsular.

Despois da análise, aseverou, constatouse que o sistema non dispoñía de suficiente capacidade de control de tensión dinámica. Por unha banda, relatou a ministra, ese día, o programa final do operador do sistema, é dicir, Rede Eléctrica, con grupos con capacidade para controlala "foi a menor desde que empezou este 2025".

Pero a información tamén mostra que grupos de xeración que "tiñan que controlar tensión e que moitos estaban retribuídos economicamente para iso, non absorberon toda a reactiva que se esperaba, nun contexto de elevadas tensións".

Por tanto, faltaron capacidades de control de tensión ben "porque non estaban programadas con suficiencia, ben porque as que estaban preparadas non proporcionaban adecuadamente o que reserva a norma ou unha combinación de ambas", subliñou Aagesen, que insistiu en que non foi porque faltasen, xa que "había parque de xeración suficiente".

Concretamente, explicou que as restricións técnicas establecidas por Rede Eléctrica o día anterior implicaba que debía haber dez centrais térmicas para o control dinámico de tensión repartidas polo territorio peninsular e que debían estar dispoñibles a cambio de compensacións económicas.

"Evidentemente, esas restricións técnicas remunéranse coa finalidade única de controlar tensión, absorber ou xerar enerxía reactiva", detallou Aagesen, que explica que unha das centrais previstas declarouse indispoñible e dixo que non ía estar operativa o día 28.

Ante este cambio, Rede Eléctrica decidiu non substituír esa instalación, senón que proseguiu cunha previsión de recursos de control de tensión para as horas centrais do día inferiores ao que calculara o día 27.

Doutra banda, as dúas oscilacións rexistradas media hora antes do apagamento modificaron o sistema. E en último lugar, atópanse as desconexións de xeración, algunhas das cales "aparentemente indebidas", que contribuíron á escalada da tensión.

"Por que non puido conterse?", preguntouse a ministra, que cre que se chega ao "punto de non retorno, de reacción en cadea imparable despois de iniciar, salvo se houbese capacidade para absorber enerxía reactiva e controlar masivamente a tensión". 

Segundo continuou Aagesen, chégase ás 12:32 cunha subida de tensión "rápida, sostida e lineal" e prodúcense desconexións de plantas que comezan con pequenas desconexións, para producirse posteriormente nove desconexións de plantas en Granada, Badaxoz, Segovia, Huelva, Sevilla e Cáceres.

A información do informe está anonimizada, polo que non se especificou os detalles destas plantas.

O que si, apuntou Aagesen, é que algunhas destas desconexións foron aparentemente indebidas, o que aumentou a tensión no sistema.