Sustentabilidade do benestar, a advertencia da OCDE, por María Bastida

A OCDE tivo a cortesía de xuntar nun mesmo documento todas as pezas dun quebracabezas que adoitamos mirar por separado. E a súa mensaxe é clara. A nosa economía non se define polo PIB de 2025, senón pola combinación de demografía, pensións e mercado de traballo entre 2040 e 2050.

España ten unha esperanza de vida altísima, unha fecundidade polos chans e unha poboación que envellece rápido. Sobre esa base demográfica aséntase un sistema de pensións que, mesmo despois das últimas reformas, segue desaxustado. A OCDE recoñece que se deron pasos como o Mecanismo de Equidade Interxeracional, o atraso gradual da idade legal de xubilación ou a reforma do réxime de autónomos. Todo iso suma, pero non chega. O gasto en pensións crecerá durante anos máis rápido que os ingresos e, ademais, decidimos blindar as prestacións ao IPC sen vinculalas á esperanza de vida. O resultado é un déficit implícito que se agranda, malia que non sempre se vexa.

E cando se combinan máis xubilados, menos cotizadores, pensións indexadas, maior gasto sanitario e un déficit que non se corrixe, a débeda pública sobe. A isto súmase un mercado laboral demasiado pequeno e fráxil para soster ese peso. Asemade, precisamos atraer poboación migrante para manter o ritmo de crecemento, o que pasa por ofrecer empregos de calidade. Sen esa achega, o PIB potencial redúcese e o impacto do envellecemento multiplícase.

Neste contexto, a recomendación de ampliar o período de cálculo da pensión ata os 35 anos é unha forma discreta e eficaz de axustar o sistema. Ao usar máis anos, a pensión inicial modérase sen necesidade de falar de recortes. A lóxica é sinxela: ou axustas por fórmula, ou acabarás axustando por impostos máis altos ou prestacións máis baixas no futuro.

A lectura xeral do informe é incómoda pero transparente. O noso problema é 2040–2050, e coa traxectoria actual as contas non saen. Non basta con subir cotizacións, porque se desincentiva o emprego. Non basta con indexalo todo ao IPC, porque dispara o gasto. Non basta con usar subsidios como prexubilacións encubertas nin con ignorar a realidade demográfica. O que expón a OCDE é, no fondo, a necesidade de reequilibrar o contrato xeracional. Iso implica alongar o período de cálculo da pensión, elevar o emprego efectivo e a súa calidade, aproveitar ben a migración, mellorar a produtividade, reducir rixideces no mercado laboral, calibrar o SMI con criterios técnicos, vincular o gasto en pensións á lonxevidade e reformar o sistema fiscal sen penalizar en exceso o traballo. Non é un discurso apocalíptico, senón unha proxección seria. Que nos indica, e iso é o que a OCDE di con bastante claridade, que fai falta menos relato e máis calculadora.