É prudente a redución da xornada laboral?, por Maite Cancelo

Xaneiro de 2024, empezan os movementos para cambiar a normativa que regula a duración da xornada laboral, das 40 horas semanais actuais ás 37,5 horas. Desde esa data prodúcense numerosas reunións dentro da mesa do diálogo social sen que se chegue a unha unanimidade. Só os sindicatos e a Ministra de Traballo están a favor neste polémico cambio e asinan o acordo. De feito, aínda non foi aprobado definitivamente polo Consello de Ministros (no que o apagamento tamén tivo algo que ver) e está pendente tamén o seu paso polo Congreso dos Deputados e o Senado, co que, se chega a ver a luz, probablemente non sexa antes do próximo outono.

A idea parece atractiva, desde unha perspectiva do benestar individual, pero é necesario considerar as súas implicacións económicas, produtivas e sociais antes de executala, xa que sen unha planificación adecuada e axustes estruturais profundos pode ter máis prexuízos que beneficios.

Un dos principais argumentos en contra desta medida é o seu potencial impacto negativo sobre a produtividade e a competitividade. En moitas industrias, a eficiencia está directamente ligada ao tempo efectivo de traballo. Aínda que algúns defensores da xornada reducida aseguran que as persoas poden ser máis produtivas en menos horas, esta premisa non é universalmente aplicable. Sectores como o comercio, a manufactura ou os servizos requiren presenza constante para manter o seu funcionamento. Reducir as horas de traballo sen unha compensación en termos de produtividade ou automatización pode significar perdas económicas, diminución da capacidade operativa e menor competitividade fronte a países con réximes laborais máis flexibles.

Ademais, impoñer unha redución de xornada sen diminuír proporcionalmente os salarios xera unha presión adicional sobre as empresas, especialmente as pequenas e medianas, que xa afrontan altos custos operativos. Moitas destas compañías simplemente non poderían absorber o incremento relativo no custo por hora traballada. Isto pode levar a despedimentos, menos contratacións ou mesmo peches, afectando negativamente o emprego. En lugar de mellorar a calidade de vida dos traballadores, córrese o risco de xerar máis precariedade e desemprego. De feito, no plano estritamente económico, a patronal catalá, Foment del Treball, cuantifica nun 23 mil millóns de euros o aumento dos custos laborais para as empresas.

Tampouco se pode ignorar o efecto sobre a economía informal, que en moitos países representa unha parte significativa do mercado laboral. A redución da xornada no sector formal podería incentivar aínda máis o traballo informal, ao buscaren empregadores e empregados formas de compensar a perda de ingresos ou produtividade, moitas veces á marxe da regulación. Isto, lonxe de xerar condicións laborais máis dignas, perpetuaría a inseguridade laboral e a falta de protección social.

Desde unha perspectiva macroeconómica, a diminución do tempo de traballo sen unha contrapartida en eficiencia ou innovación pode derivar nunha desaceleración económica. Menor produción significa menor crecemento, o cal repercute na recadación fiscal, o investimento público e privado, e a xeración de emprego de calidade. En economías en desenvolvemento ou con desafíos estruturais, este tipo de medidas pode comprometer aínda máis a estabilidade económica.

Finalmente, o problema de fondo non é a cantidade de horas traballadas, senón a calidade do emprego. En lugar de enfocarse exclusivamente en reducir xornadas, sería máis beneficioso investir en formación, mellorar as condicións laborais, fomentar a flexibilidade pactada entre empregador e empregado e promover a produtividade a través da innovación e a dixitalización.

Reducir a xornada laboral pode parecer unha solución moderna e empática, pero aplicada sen responsabilidade pode traer consecuencias adversas. Máis que menos horas, o que se necesita é máis eficiencia, mellores condicións de traballo e unha economía sólida que permita xerar oportunidades reais e sostibles para todos.