Srebrenica, onde o duelo e a dor se herdan: "Isto non pode nin debe esquecerse"

Trinta anos despois do xenocidio de Srebrenica, a dor segue tan viva como o recordo de quen o sobreviviu. No Centro Memorial de Potocari, entre miles de lápidas brancas, o trauma do pasado hérdase entre xeracións: "Isto non pode nin debe esquecerse".

"Non son orixinaria de Srebrenica, pero as feridas da guerra están profundamente marcadas na miña familia. Nese tempo perdemos membros próximos, unha dor que non se desvanece, sen importar cantos anos pasen", di en voz baixa e entre bágoas Ajla, unha moza de 33 anos de Tuzla.

O nome de Srebrenica quedou asociado para sempre á infamia tras o masacre ocorrido o 11 de xullo de 1995, hai agora 30 anos. Máis de 8.000 homes e nenos bosniacomusulmáns foron executados de forma sistemática polas forzas serbobosníacas baixo o mando do xeneral Ratko Mladić, no que se considera o peor crime cometido en territorio europeo desde a Segunda Guerra Mundial.

A pesar de ser declarada 'zona segura' pola ONU, Srebrenica foi abandonada á súa sorte e as forzas de paz de Países Baixos despregadas na cidade, superadas en número, non impediron o avance das tropas serbobosníacas nin protexeron a poboación civil.

Ajla lembra ben o que oía de nena, cando a súa familia en Tuzla acollía no seu fogar familias refuxiadas de Srebrenica e Bratunac.

"Recordo as nais, as avoas e os nenos, e as historias que compartían con dor e dificultade", relata.

Ata o de agora identificáronse e enterraron unhas 7.000 vítimas, mentres que unhas mil continúan desaparecidas. Este ano, durante a conmemoración do 30 aniversario da matanza, dáse sepultura a sete vítimas máis.

"Esa enerxía segue viva aquí", di Ajla. Na súa escola primaria, conta, había nenos que nunca coñeceron os seus pais, a quen a guerra lles arrebatou a infancia.

Durante un traballo escolar, lembra, pedíuselles aos alumnos responder: "Se puideses pedir un só desexo, cal sería?" Unha compañeira da clase, nacida en 1995 en Srebrenica, respondeu: "Que polo menos unha vez poida coñecer o meu pai". Os seus ósos aínda non foran atopados nese momento.

Ese instante, lembra Ajla, quedou gravado para sempre na súa memoria e aínda hoxe a emociona. "Como se pode esquecer algo así despois de escoitar esas palabras?", pregúntase.

A tristeza persiste e moitos aínda o negan

Durante a conmemoración do 30 aniversario do xenocidio, a mensaxe de Ajla e da maioría en Potocari é unánime: a tristeza persiste non só polo ocorrido, senón porque moitos aínda o negan.

"O xenocidio en Srebrenica ocorreu. Iso non é unha opinión, é un feito. E mentres non teñamos a forza para chamar a todos os crimes polo seu verdadeiro nome, non poderemos avanzar de verdade", conclúe Ajla.

A pouca distancia de Ajla, outra muller, Fátima, porque a maioría das que manteñen a memoria do sucedido son mulleres, está sentada xunto á tumba da súa familia, os Subasic.

"Lembro o son de pasos e carreiras. Cando todo empezou, non sabiamos onde ir, nin as mulleres, nin os nenos, e moito menos os homes que xa non están", explica a EFE.

Fátima explica a angustia que sente con cada conmemoración, coma se os mortos volvesen levantarse, traendo consigo un peso invisible que aínda a oprime.

O 11 de xullo non é só unha data, senón un día que a arrastra de novo ao sufrimento, unha dor que non cesa nin tres décadas despois.

"Aquí enterrei tamén o meu pai. Todos os homes da miña familia xacen aquí", di.

Adem, un home de Zenica de 47 anos conclúe que a verdadeira paz e reconciliación entre os pobos non son posibles sen o recoñecemento do que ocorreu.

"Sen verdade, sen xustiza, sen respecto ás vítimas non hai reconciliación posible", sostén.

A pesar das sentenzas de tribunais internacionais e a unha resolución da Asemblea Xeral da ONU que o recoñece como tal, o negacionismo do xenocidio está moi estendido entre serbios e serbobosníacos, alimentado por discursos políticos, libros escolares que minimizan o sucedido e actos públicos de exaltación aos verdugos.