Bruxelas ve en España "alto risco de corrupción" na contratación pública e o financiamento de partidos

A Comisión Europea fíxose eco este martes no seu informe sobre a saúde democrática dos Estados membros do caso Koldo e da imputación do exministro de Transportes, José Luis Ábalos; nunha avaliación sobre España que recolle avances en medidas de prevención pero alerta do "alto risco de corrupción" na contratación pública e financiamento de partidos.

"O financiamento dos partidos políticos persiste como área de alto risco e non se deron pasos para reformar a lexislación electoral en liña coas recomendacións do Tribunal de Contas", describe o informe anual sobre o Estado de dereito publicado polo Executivo comunitario.

Nas vinte páxinas que dedica a España, Bruxelas non sinala riscos sistémicos para o Estado de dereito, pero avisa de que seguen pendentes medidas de calado en ámbitos como o xudicial, a loita contra a corrupción, a transparencia ou medios de comunicación, incluída a reforma do sistema de elección dos vogais da quenda xudicial do Consello Xeral do Poder Xudicial (CXPX) que Bruxelas reclama desde hai anos como continuación da renovación do órgano de goberno dos xuíces.

No capítulo sobre a loita contra a corrupción, o documento lembra que a lei de protección ao denunciante de 2023 obriga o Goberno a presentar unha "ampla estratexia de previsión e loita contra a corrupción" como moi tarde en setembro de 2024, "pero ese traballo está aínda por empezar".

Tamén identifica "primeiros pasos" para reforzar as normas sobre conflito de intereses de altos cargos e para regular os 'lobbies' e reforzar a independencia e poder da Oficial de Conflitos de Interese, pero sinala tamén que non houbo avances para mellorar as regras sobre o conflitos de interese nas distintas administracións do sector público.

Recomendacións

Neste contexto, Bruxelas inclúe nas súas recomendacións específicas a España unha chamada para "impulsar o proceso lexislativo para fortalecer" as normas sobre "conflitos de intereses e declaracións patrimoniais de persoas con altos cargos executivos", incluído reforzando "aínda máis" a independencia e o poder sancionador da Oficina de Conflitos de Intereses.

O informe identifica "algúns avances" para atender ás recomendacións do pasado ano para reducir os tempos das investigacións e axuizamentos dos casos de corrupción de alto nivel, por exemplo na reforma da Lei de Axuizamento Criminal e a asignación de recursos adicionais.

"O Goberno recoñece que os casos de corrupción tardan máis debido á súa natureza cada vez máis complexa e tomou medidas para fortalecer os recursos humanos no sistema xudicial", indica o informe.

No seu repaso aos casos máis graves de corrupción do último ano, a Comisión faise eco da investigación dun presunto caso de corrupción vinculado á pandemia de coronavirus polo que foi procesado un exministro e deputado, en referencia velada á situación de José Luis Ábalos e o caso Koldo.

Tamén recolle que a Fiscalía Europea informou de catro casos de corrupción en España.

Con todo, a avaliación dos expertos comunitarios identifican outras "lagoas" no marco lexislativo anticorrupción respecto dos "subornos no estranxeiro", xa que, aínda que se tomaron medidas para detectar estás prácticas ilícitas desde distintas fontes, o índice de aplicación da lei "segue sendo baixo", con apenas dous casos pechados exitosamente desde 2016.

Críticas ás conferencias de prensa sen preguntas

En canto ao pluralismo e liberdade de medios, a avaliación comunitaria indica que "non se realizaron máis avances na mellora do acceso á información, en particular a través da revisión da Lei de Segredos Oficiais, tendo en conta os estándares europeos sobre o acceso a documentos oficiais" e reclama avances.

Tamén constata que "a pesar dos pasos previstos a través de propostas lexislativas en curso, os xornalistas continúan enfrontando desafíos crecentes en relación coas condicións laborais e a seguridade".

Ademais, critica que as institucións públicas e os partidos políticos en España celebran cada vez máis conferencias de prensa en que non se admiten preguntas ou onde se exclúe certos medios de comunicación.

Reforma da xustiza e independencia do fiscal xeral

A Comisión dedica así mesmo parte da súa avaliación sobre España á controversia pola reforma posta en marcha polo Goberno sobre o acceso á carreira xudicial e fiscal, aínda que evita expresar unha posición clara sobre a situación. "Actualmente hai accións de protesta por parte de xuíces e fiscais que reflicten tensións ao redor das reformas propostas no poder xudicial", indica o texto, que informa da folga para pedir a retirada do proxecto de reforma e de que o CXPX declarou que as folgas no sector non están reguladas.

Outra das reformas pedidas por Bruxelas nas súas recomendacións de anos anteriores ten que ver coa urxencia de reforzar a independencia do fiscal xeral e separar o seu mandato do Goberno, unha tarefa na que nesta edición o Executivo comunitario ve avances para aliñar o seu status cos estándares europeos e pide seguir nesa liña.

Aínda así, o documento recolle tamén que "algúns actores expresaron preocupación pola reforma ao considerar que expón riscos para a independencia xudicial por reforzar os poderes do fiscal xeral e rebaixar as garantías profesionais dos fiscais".

O informe ademais sinala que o fiscal xeral está suxeito a "procedementos xudiciais en curso" e que foi acusado polo Tribunal Supremo de presunta filtración de información confidencial vinculada a un caso de fraude fiscal --o referido ao noivo da presidenta madrileña, Isabel Díaz Ayuso-- e que o propio fiscal recorreu.

Ataques de políticos ao Poder Xudicial

A edición de 2025 recupera igualmente a preocupación expresada na edición anterior polos ataques en declaracións de políticos, incluído desde o Goberno, contra o Poder Xudicial polo risco de que este tipo de retórica dane a confianza dos cidadáns na xustiza.

Así as cousas, indica que recibiu comentarios do CGPJ e das catro principais asociacións de xuíces e avisa de que, "segundo os estándares europeos, os poderes executivo e lexislativo deben evitar críticas que socaven a independencia ou a confianza pública no Poder Xudicial".

Sen posición sobre a amnistía

O documento tamén se fai eco da lei de amnistía, pero evita tomar posición porque o asunto está a ser obxecto de exame no Tribunal de Xustiza da UE (TXUE), onde chegaron catro cuestiones prejudiciales sobre a lei e a pesar de que Bruxelas si enviou a súa análise ao Alto Tribunal europeo.

Así as cousas, o informe sobre o Estado de dereito publicado este martes indica que o Executivo comunitario estivo "avaliando a relevancia" da norma "desde a perspectiva do Dereito da UE", pero non apunta as súas conclusións e lembra que estes aspectos son obxecto de peticións de decisión ante o TXUE.

 

En todo caso, Bruxelas apunta que o Tribunal Constitucional español declarou que a lei de amnistía "é compatible coa Constitución", aínda que foi obxecto de "gran controversia". Aínda que non o inclúe no informe, os servizos comunitarios si enviaron recentemente as súas observacións ao TXUE, no marco das prejudiciales, e nelas cuestionou que responda ao obxectivo de interese xeral porque "parece constituír unha autoamnistía" porque foi parte dun "acordo político" entre o PSOE e Junts para garantir a investidura de Pedro Sánchez e porque para saír adiante foron "fundamentais" os votos dos seus beneficiarios.