A China e O Xapón, enfrontados por Taiwán: que ocorre e como evolucionará a crise?

As tensións entre A China e O Xapón disparáronse despois de que a primeira ministra xaponesa, Sanae Takaichi, suxerira que o seu país podería intervir militarmente en Taiwán se a illa autogobernada é atacada por Pequín.

Que dixo Takaichi e por que Taiwán enfronta a ambas as nacións?

A controversia comezou cando a primeira ministra xaponesa, Sanae Takaichi, declarou no Parlamento o pasado 7 de novembro que unha continxencia no estreito de Taiwán podería activar o dereito de “autodefensa colectiva”, o que abriría a porta a unha posible intervención das Forzas de Autodefensa nipoas.

Era a primeira vez que se vinculaba explicitamente un ataque ou bloqueo contra a illa coa seguridade nacional do Xapón e Pequín cualificou de inmediato as declaracións de "inxerencia flagrante" ao considerar a Taiwan un "asunto interno" da China, pois o xigante asiático reclama a súa soberanía desde 1949.

Pequín lembrou ademais o período de dominio xaponés sobre a illa (1895-1945), ao que China adoita recorrer cando critica calquera pronunciamento xaponés sobre o estreito.

Nos últimos días, diferentes departamentos do Goberno chinés recriminaron a Takaichi as súas "extremadamente perigosas" palabras: O Xapón "pagará un prezo doloroso" se intervén en Taiwán, advertiu o 14 de novembro o Ministerio de Defensa.

Que pasou desde entón?

Tras as declaracións de Takaichi, a tensión bilateral escalou velozmente en forma de protestas diplomáticas, medidas administrativas e movementos militares por parte da China.

Ese mesmo día o cónsul chinés en Osaka publicou nas redes sociais unha mensaxe, despois eliminada, en que mecionaba "cortar a cabeza" de Takaichi e polo que Tokyo protestou formalmente.

Unha semana despois A China convocou o embaixador xaponés en Pequín para expresar o seu rexeitamento ás palabras da mandataria, mentres o Ministerio de Exteriores emitía avisos de viaxe para os seus cidadáns ante "a situación de seguridade" no Xapón, o que provocou preto de 500.000 cancelacións de pasaxes desde A China cara ao Xapón, e canceláronse estreas de películas xaponesas.

No plano militar, A China comezou esta semana manobras con fogo real no mar Amarelo, mentres a súa Garda Costeira patrullaba preto das illas Senkaku/Diaoyu, unha área administrada por Xapón pero reclamada por Pequín.

Ademais, a chancelería chinesa anunciou que o primeiro ministro, Li Qiang, non ten previsto reunirse con líderes xaponeses no cume do G20 e unha visita a Pequín esta semana do director da Oficina de Asuntos de Asia e Oceanía da chancelería nipoa, Masaaki Kanai, non logrou disipar a tensión.

O episodio máis recente, este mesmo mércores, foi a suspensión das importacións de mariscos xaponeses por parte da China, avanzada por medios xaponeses e sobre a que a chancelería chinesa comentou que tras as palabras de Takaichi "non hai mercado" no xigante asiático para eses produtos.

A China comezara este mes a importar de novo marisco xaponés tras vetalo en 2023, alegando unha renovada preocupación pola vertedura de augas desde a accidentada central nuclear de Fukushima.

Cales son os puntos habituais de fricción?

O Xapón e A China manteñen desde hai séculos unha relación complexa, salpicada de conflitos bélicos e unha fraxilidade emocional polas repetidas ocupacións xaponesas de territorio chinés e as afrontas durante a Segunda Guerra Mundial, unha ferida colectiva latente.

Entre as fontes habituais de tensión bilateral figuran o seu contencioso territorial polas illas Diaoyu/Senkaku, arredor das que A China aumentou o envío de navíos militares.

Pequín, habitualmente cauto nas súas aproximacións diplomáticas, exhibiu no último lustro unha postura forte en seguridade, incrementando a súa presenza militar nos mares da rexión, incluso aproximándose a puntos onde Tokyo atopou en anos recentes importantes reservas de terras raras.

A detención e condena nos últimos anos de empresarios xaponeses e académicos chineses con vínculos con universidades nipoas baixo acusacións de espionaxe tamén contribúe a sementar desconfianza.

Que pode pasar agora?

É previsible que a crise diplomática entre O Xapón e A China siga crecendo e se estenda máis alá das industrias xa afectadas, como a turística, a educativa ou a do entretemento.

Yuyuan Tantian, unha conta en redes xestionada pola televisión estatal CCTV, sinalou como potenciais represalias de Pequín a inclusión de empresas nipoas nunha lista de "entidades non confiables" ou a suspensión de intercambios intergobernamentais en materia económica, diplomática ou militar.

A renovada tensión bilateral podería ter importantes implicacións económicas para ambos, especialmente no marco da agresiva política arancelaria estadounidense, dado que A China é o maior socio comercial do Xapón, e Toquio é o terceiro para Pequín.