A mesa da seca avalía a incidencia no sector agrario, por María Loureiro

O subsecretario de Agricultura, Pesca e Alimentación Ernesto Abati García-Manso convocou a mesa da seca para este mércores, día 19, co fin de avaliar a súa incidencia no sector agrario para dar seguimento á última xuntanza técnica, reunida o pasado 30 de marzo, e intercambiar información cos sectores afectados.

Á reunión, que presidirá o subsecretario, foron convocadas as organizacións profesionais agrarias, cooperativas agroalimentarias e comunidades de regadores, ademais de representantes dos ministerios de Agricultura, Pesca e Alimentación e de Transición  Ecolóxica e Reto Demográfico, e tamén as comunidades autónomas.

Hai un escenario de seca en España que non se vivía desde hai anos. Tras un 2022 seco, 2023 xa ten o 15 % da España peninsular en situación de emerxencia por seca. Un 8,2 % adicional en alerta e un 20,2 % en prealerta fan que só un 56,4 % do territorio se atope en situación de normalidade nun país que ten os encoros practicamente á metade da súa capacidade.

A falta de choivas mingua a colleita de cereal e dispara os custos gandeiros. COAG sinala que a falta de auga xa afecta case ao 60 % do campo, con máis de 3,5 millóns de hectáreas danadas, e a gandería extensiva vese obrigada a comprar pensos ante a falta de herba.

Os encoros españois están ao 51,12 % da súa capacidade, segundo encoros.net, bastante por baixo da media do últimos dez anos. As concas que menos auga almacenan son a do Guadalquivir (25,57 %), a de Catalunya Interna (26,44 %) e a de Guadalete-Barbate (28,89 %). Pola contra, as que están en mellor situación son as de Galicia Costa, Cantábrico Oriental e País Vasco Interna; as tres por encima do 80 % da súa capacidade. 

En total, nove encoros en España superan os 1.000 hectómetros cúbicos de capacidade. Con menos auga embalsada redúcense as opcións de produción de enerxía hidráulica. No ano 2022 xeráronse 17.863 xigavatios-hora, un 60,29 % menos que no ano 2021.

De xaneiro a xullo do ano pasado, as enerxías renovables produciron o 43 % do total da electricidade en España. En 2021 alcanzouse o 46,6 %. España necesita facer a maior provisión posible de auga.

A previsión do impacto económico da seca xa se está a percibir. En particular, e por poñer un exemplo dunha zona altamente afectada, a economía andaluza resistiu mellor do esperado en 2022, cun crecemento do 5,1 %, catro décimas menos que España, grazas sobre todo ao consumo privado e público e ao sector exterior, aínda que a seca reduciu no medio punto o crecemento do PIB.

Con todo, BBVA Research indica que o maior risco actualmente para a economía andaluza é a seca, que, se se prolonga, podería provocar axustes á baixa nas previsións económicas. A seca tamén explica unha inflación máis alta en Andalucía que a media de España debido ao maior peso dos alimentos e bebidas non alcohólicas na cesta da compra dos andaluces, que supón un 21 % do total do gasto fronte a un 17 % dos madrileños. 

A actual situación dos recursos hídricos en gran parte do mundo esixe a adopción dunha planificación e modelo de acción preventivo e adaptativo orientado puntualmente á xestión do risco das secas, con accións e medidas específicas acordes a esta realidade, resultando indispensable que, xunto ás tradicionais medidas estruturais sobre a oferta hídrica se evolucione a un novo modelo de xestión enfocado na demanda, e sen postergar a preservación do ambiente.

Este escenario esixe novas medidas, como controlar o aumento de consumo per cápita, os descontrolados usos do chan, entre outros factores que determinan unha demanda hídrica que, á diferenza do clima, pode modificarse con cambios de hábitos de conduta. 

É indispensable contar cunha clara estratexia de intervención nos requirimentos existentes en función das necesidades reais: axustando o uso da auga ao tipo de cultivo, a través de tecnoloxías de regadío intelixentes, que con sensores axusten o rego ás necesidades das plantas e cultivos. 

Por outra banda, se se estima que un 60 % da auga dispoñible se perde na súa condución e distribución por causa da deficiente infraestrutura tanto externa (canles) como interna (en parcelas), falta ou deterioración de sistemas de sumidoiros, infiltración, evaporación, etc., para incrementar as eficiencias deberanse implementar melloras nos sistemas de condución, distribución e aplicación, construción de reservorios, impermeabilización de canles, modernización de compartimentos, mantemento de diques, etc. sen esquecer que a cantidade de auga para distribuír debe aproximarse ás necesidades reais dos cultivos, sendo fundamental que, intra predios, se apliquen técnicas de rega que permitan facer un uso eficiente da auga. 

En definitiva, para xestionar o risco da seca, o que si queda claro é que os instrumentos e ferramentas tradicionais xa non son suficientes.